ASP Nedir Asp'ye Giriş Dersleri

14/11/08

ASP'ye Giriş

Bir HTML sayfayı sınamak için sadece Browser programına ihtiyacınız var; bir HTML belgesini iki kere tıkladığınızda varsayılan Browser açılacak ve bu sayfayı yorumlayarak, görüntüleyecektir. Fakat uzatması .asp olan bir dosyayı iki kere tıkladığınızda ya Windows size bu dosyayı hangi programla açmak istediğinizi soracak; ya da MS Visual Studio veya Adobe Photoshop çalışacaktır. Bilgisayarınızda MS Visual Studio programı kurulu ise, onun açılması normal: çünkü MS'un ASP dahil hemen hemen bütün Web tasarım araçları Visual Studio'nun üyesi. Photoshop ise renk paletlerini belirlemek üzere kullandığı dosyalara .asp uzatmasını veriyor. Bilgisayarınızda MS Visual Studio kurulu değilse, fakat Photoshop varsa, ASP dosyalarınızın simgesi Photoshop'a ait olacaktır.

MS Visual Studio'dan yararlanmıyorsanız, ASP dosyalarınızı, (herhangi bir klasörün Görünüm menüsünden Klasör Seçenekleri maddesini seçerek ve üçüncü sekme olan Dosya Türlerini tıkladıktan sonra ASP satırını işaretleyerek ve Düzenle düğmesine basarak) Not Defteri ile ilişkilendirmek en doğru yoldur. Bu, bu kitapçıktaki örnek ASP dosyalarını oluşturmak, düzenlemek, değiştirmek için kullanacağımız başlıca programın da herhangi bir düzyazı programı olduğu anlamına gelir. ASP üretim işini herhangi bir ortamda yapabilirsiniz. Bunun için bilgisayarınızda mutlaka Windows kurulu olması gerekmez. Fakat ASP dosyalarının çalışıp çalışmadığını sınamak için sayfalarınızı gerçek Web Server'a göndermeden önce kendi bilgisayarınızda çalıştırmanız gerekir. Bunu Kişisel Web Server (PWS) veya IIS ile yapacağız.

--------------------------------------------------------------------------------

14/11/08

Kişisel Web Server Kuralım

Bilgisayarınız Windows 95, 98, NT4 WorkStation veya NT4 Server ile çalışıyorsa, sisteminize bir Web Server programını siz kurmak zorundasınız. Windows 2000 Professional veya Windows 2000 Server ise Kişisel Web Server programını kendiliğinden kurar. Windows 98'e bir kişisel Web Server kurmaya geçmeden önce bilgisayarımıza bir kimlik vermemiz gerekir: Bilgisayarım/Denetim Masası/Ağ'ı tıklayarak açacağınız diyalog kutusunda ikinci sekme olan Tanımlama'yı açın ve "Bilgisayar adı" kutusuna istediğiniz adı yazın. Bilgisayarın ağ ortamında olması gerekmez.

Windows 98'e Kişisel Web Server kurmak için iki yol izleyebilirsiniz. Windows 98 CD-ROM'unda Add-ons klasöründeki PWS dizininde Kur.exe'yi tıklayın veya Windows NT Option Pack CD-ROM'unda Default.htm'i açın. Bilgisayarınızın Windows 98 ile çalıştığını algılayacak olan program size Personal (kişisel) Web Server (PWS) kurmayı önerecektir. Kişisel Web Server'ı kurarken her iki durumda da ikinci diyalog kutusunda Minimum/En az veya Typical/Tipik seçeneğini değil, Custom/Özel'i seçin ve açılacak yeni diyalog kutusunda Microsoft Data Access Components (MS Veri Erişim Bileşenleri) satırına işaret koyarak, Alt Bileşenleri Göster düğmesini tıklayın. Açılacak seçme kutusunda ise ADO Documentation satırına işaret koyun. Bu belgelerden daha sonra veri-yönlendirmeli Web Uygulaması yaparken yararlanacağız.

Kişisel Web Server kurulduktan sonra bilgisayarı yeniden başlatmak gerekir.

PWS Kurulurken Hata Verirse

Windows 98'e PWS kurarken, programın Microsoft Transaction Server bölümüne ilişkin sistem kayıtları yapılırken, iki hata mesajı ile karşılaşabilirsiniz (0x80004005 ve 0xfee662). Bu, orijinal Windows 98 CD-ROM'undaki PWS Kur programının, Windows Registry dosyasının büyük olması halinde hata vermesinden kaynaklanıyor. Böyle bir durumla karşılaşırsanız, Bilgisayarım/Denetim Masası/Program Ekle Kaldır aracılığıyla, Personel Web Server'ı kaldırın. Bilgisayar kapanıp açıldıktan sonra, Windows 98 CD-ROM'unda Add-ons/PWS dizinindeki bütün dosyaları, sabit diskinizde Temp dizinine kopyalayın. Sonra http://support.microsoft.com/support.../q246/0/81.asp adresinde "Download Mstsetup.dll" satırını tıklayın. Mssetup.exe adlı bir dosya bilgisayarınıza indirilince; bu dosyayı iki kere tıklayın ve dosyanın genişletileceği yer olarak C:\Temp'i gösterin; program Mstsetup.dll dosyasının değiştirilmesini isteyip istemediğinizi sorduğu zaman "Tamam"ı tıklayın. Şimdi, C:\Temp'deki Kur.exe (Windows CD-ROM'unuz İngilizce ise Setup.exe) programını iki kere tıklayın. PWS şimdi hatasız kurulacaktır.

Windows NT4.0 Workstation veya Server'a IIS4.0 kurmak için Option Pack CD-ROM'undaki default.htm'i çalıştırmanız ve açılacak Browser penceresinde IIS'i kurma seçeneğini tıklamanız yeter. Burada da ADO Documentation'ı sabit diskinize aktarabilmek için gerekli seçeneği işaretleyin.

Windows 98'e Kişisel Web Server kurulduğunda Masaüstü'nde Yayımla (Publish) adlı bir simge belirecektir. NT sistemlerinde ise Başlat menüsünde Programlar bölümüne IIS Manager satırı eklenir. Bu yollardan biriyle PWS veya IIS'i çalıştırın. Kişisel Web Server'da Personel Web Server Manager (Yönetici) kutusu açıldığında soldaki araç çubuğunda Yönetici'nin çeşitli bölümlerine gitmeniz için gereken gezinme simgelerini göreceksiniz. Şimdi, açılan ana pencerede iki unsura dikkat edin:

Kişisel Web Server'ınızın adı. Bilgisayarınızın adı buraya Server adı olarak yazılmış olmalı. Biraz sonra, Internet'e koymadan önce sınayacağımız ASP sayfalarını çağırırken, Browser'ın adres kutusuna burada gördüğümüz adı yazacağız.
Kişisel Web Server'ın bilgisayarımızda sabit diskteki gerçek adresi. Bu, sizin Kişisel Web Server'ınızın kök (root) dizinidir. Bu genellikle C:\inetpub\wwwroot klasörüdür. Kişisel Web sitesi yaparsanız, sitenin gerektirdiği bütün dizinleriniz ve dosyalarınız burada gördüğünüz dizinin içinde olmalıdır. Yapacağımız ASP dosyalarını işte bu dizinin içine koyacağız. Bunları bir kenara not ettikten sonra, soldaki araç çubuğunda Gelişmiş simgesini tıklayın; ortadaki pencerede sanal dizinlerinizi görüyorsunuz. Bunlardan Home'u seçin ve sağdaki "Özellikleri düzenle" düğmesini tıklayın.

Ana dizinin okuma, yürütme ve makro erişim haklarının işaretli olmasına dikkat edin. İlerde kendinize Kişisel Web Server'ınızın kök dizininde yeni bir dizin oluşturursanız (örneğin "resimler" gibi) ve içine sitenizle ilgili dosyalar koyarsanız, Gelişmiş penceresinde Ekle düğmesini tıklayarak bu gerçek dizini de sitenin sanal dizinlerinden biri haline getirmeniz gerekir. Gerçek dizinin adı XYZ bile olsa, sanal dizin haline getirirken istediğiniz sanal adı verebilirsiniz. Ama unutmayın, Browser'ın adres hanesine gerçek dizin adını değil sanal dizin adını yazmanız gerekir.

Bu işlemleri IIS'te değişik araçlar ve diyalog kutularıyla, fakat temel ilkeler itibariyle aynı şekilde yapabilirsiniz. NT4 sistemlerine IIS'i kurmadan önce, Service Pack 3'ü uygulayın; Internet Explorer 5'i kurun. Elinizde varsa Service Pack 4, 5 veya 6'yı en son uygulayın.

Bu noktada, ASP sayfalarınızı sınayacağınız bilgisayarda Microsoft Internet Explorer programının kurulu bulunmasının şart olmadığını hatırlatalım. ASP sayfalarınızı Netscape ile de sınayabilirsiniz

14/11/08

Internet'te ASP

ASP teknolojisi ile oluşturduğunuz sayfaları, yani içinde ASP teknolojisinin gerektirdiği kodlar bulunan HTML dosyalarını, .asp uzatmasıyla kaydederiz. Bu dosyalar talep edildiğinde, Web Server programı, eğer ASP teknolojisini tanıyorsa, talep edilenin ASP sayfası olduğunu dosya adının uzatmasından anlar; ve bu sayfayı ziyaretçiye yollamadan önce kendisi işleme tabi tutar. ASP sayfamızdaki kodlar büyük bir ihtimalle bir takım dinamik işler yapacak, örneğin hesaplamalar, araştırmalar, veri tabanından veri çekme, dosya sisteminden dosya isteme gibi görevlerini yerine getirecek, ve ortaya çıkacak olan HTML dosyasını ziyaretçiye gönderecektir. Diyelim ki bu kitapçıktaki örnekleri yaptınız ve ücretsiz Site yeri edinmiş olduğunuz Hosting firmasının bilgisayarındaki sitenize yerleştirdiniz. Sonra Browser'ınızın URL hanesine bu ASP dosyasının adını yazdınız ve sayfayı talep ettiniz. Karşınıza, ya ASP sayfasının içindeki kodları görüntüleyen veya sadece sayfanın HTML unsurlarına yer veren bir sayfa geldi! Bu Server'ınızın ASP anlamadığını gösterir. ASP sayfalarınızı ASP-uyumlu Web sunucularında çalıştırabilirsiniz. Sitenizde ASP sayfaları bulunacaksa ve ücretli evsahibi firmalardan site alanı edinecekseniz, sunucunun ASP-uyumlu olmasına dikkat edin

Şimdi, ilk ASP'mizi çalıştırdığımıza göre, biraz teknikten söz edebiliriz. HTML'in ziyaretçinin bilgisayarında çalıştığını biliyorsunuz; istemci Browser, sizin URL hanesine adını yazdığınız HTML dosyasını yine adresteki sunucu Web Server'dan ister. Web Server da bu dosyayı bulur ve içinde kayıtlı resim ve diğer unsurlarla birlikte istek sahibine gönderir. Fakat kimi zaman Server'a bize sadece bir dosyayı göndermesini değil, fakat bu dosyanın içinde kayıtlı komutlar varsa onları icra etmesini de bildirebiliriz. Bunu yapmanın bir yolu CGI programlarıdır. Bir diğer yolu ise ASP'dir. Web Server, kendisinden bir ASP belgesi talep edildiğinde, kendi kendine "Dur bakalım! ASP istendiği zaman hemen alıp göndermek yok, önce bunu ASP.DLL programına gönderelim.. Ondan sonra işimize devam ederiz!" der.

ASP.DLL, kendisine bir .asp dosyasının geldiğini görünce, hemen ASP'lerin Anayasası olan global.asa'nin çalışıp çalışmadığına bakar. global.asa, tıpkı diğer ASP dosyaları gibi bir düz yazı dosyasıdır ve ASP programlarının çalışma koşullarını düzenleyen kuralları içerir. (Bu dosyayı sırası gelince ele alacağız.) Yukarıdaki örnekte gördüğümüz gibi ASP dosyası hem HTML kodları içerir, hem de içinde bir script diliyle yazılmış kodlar vardır. ASP'ye "program" özelliği kazandıran bu script dili ile yazılmış kodlardır. ASP.DLL, önce gelen .asp dosyasında hangi script dilinin kullanıldığına bakar ve bunun için gerekli ortamı oluşturur; yani bu script dilini yorumlayacak programı çalıştırır; bu program script'i yorumlar ve icra edilecek komutları icra eder; ASP.DLL, icra edilen komutlar, işletim sisteminin yardımını istiyorsa (örneğin bir veritabanından veri çekmek gibi, veya dosya sistemine bir dosya açtırmak, yazdırmak, sildirmek gibi) bu yardımın edinilmesini de sağlar. Bütün bu işlerin sonunda sizin yazdığınız HTML kodlarına ek yapmak (örneğin bir tablonun içini, çekilen verilerle doldurmak veya dosya sisteminden edinilen bir dosyanın içeriğini sayfaya aktarmak gibi) gerekiyorsa bu ekleri ASP.DLL yapar.

ASP.DLL, kendisine sevk edilen dosyayı satır satır okur ve önce dosyadaki ASP kodlarının gerektirdiği HTML değerlerini bulur; yani önce ASP icra edilir, gereği yerine getirilir. Sonra HTML bölümleri ile birleştirilip sonuçta sunucuya saf ve temiz bir HTML sayfası gönderilir. Bu sayfanın içinde bir satır bile ASP kodu bulunmaz. Eğer sayfanıza ziyaretçinin Browser'ında çalışması amacıyla Javascript veya VBscript kodları koydu iseniz, elbette bu kodlar HTML'in parçası olarak ziyaretçiye gidecektir. Fakat giden sayfada artık ASP'ye ilişkin hiç bir şey kalmamış olacaktır.

Biliyorsunuz, mevcut sürümleri itibariyle Browser programları içinde Netscape VBscript dilini anlamaz. ASP sayfalarımızda istediğimiz script dilini kullanabiliriz; VBscript de kullanabiliriz. Netscape'in VBscript anlamamasıyla, ASP sayfalarımızda VBscript kullanmamızın bir ilgisi yoktur; çünkü ASP sayfasının ortaya çıkartacağı HTML kodunda ASP dolasıyla VBscript bulunmayacaktır; dolayısıyla ASP sayfalarınız, Netscape tarafından da anlaşılıp, görüntülenebilecektir. Tabiî ortaya çıkacak HTML sayfasının Netscape tarafından arzu ettiğiniz gibi görüntülenebilmesi için Netscape'in anlayabildiği dinamik HTML unsurlarına yer verme zorunluğunuz hâlâ devam ediyor.

ASP tekniğinin nasıl çalıştığını anladığımıza göre şimdi biraz terminoloji serpiştirelim ki, Webmaster meslektaşlarınızla biraraya geldiğinizde, gerçekten ASP ile mesela Javascript arasındaki farkı bildiğiniz belli olsun. ASP bir Server-Side script teknolojisidir. Internet'te istemci ile sunucu arasındaki çizginin sunucu tarafına Server-Side (Sunucu Tarafı), istemci tarafına da Client-Side (evet, doğru tahmin ettiniz: İstemci Tarafı) denir. Server-Side'da çalışan script programları da "Server-Side script" (Sunucu Tarafı script'i) adını alır. Dolayısıyla şöyle bir sayfa yaparsanız (merhaba.htm), bu sayfada Client-Side script teknolojisi kullanmış olursunuz:

Javascript ile Tarih
content="text/html; charset=windows-1254">

Merhaba Dünya

Bugün:

.

HTML sayfanıza .. etiketleri arasına yerleştireceğiniz bu kodun çalışması için Server'ın hiçbir şey yapması gerekmez; kodu Browser çalıştıracak ve günün tarihini size (Türkçeleştirmediğiniz için İngilizce olarak) bildirecektir. Şimdi, bir de Server tarafında çalışan script içeren sayfaya örnek verelim
(merhaba2.asp ). Bu kodu yazarken kapanan script etiketinden sonra nokta olduğuna dikkat edin:

Ve : VBscript ile tarih :

VBscript ile Tarih

Merhaba Dünya

Bugün:

Response.write(Date)
.

Bu sayfada kullandığınız script'i VBscript ile yazdığınızı farkettiniz. Yani? Bu HTML sayfası, Netscape'de görüntülenemez! Hayıır. Görüntülenir, çünkü script'i Netscape değil, Server çalıştıracak. Bunu etiketinin içindeki "RUNAT" özelliği ile belirtiyoruz. ("Run," çalıştır; "at" ise "içinde, üzerinde" anlamına gelir. "RUNAT" "...de çalıştır" gibi bir anlama sahiptir.) Burada RUNAT'in karşısına yazdığımız SERVER ifadesi ile, script'in Browser'a gönderilmeden önce Server'da çalıştırılmasını sağlıyoruz; Server'a "Bu script'i Server'da Çalıştır!" demiş oluyoruz.

Netscape bu sayfayı görüntüleyecektir; ama galiba bir terslik var. merhaba.asp ile merhaba2.asp'nin ekran görüntülerini ve kodlarını karşılaştırırsanız, birinde noktanın olması gereken yerde olduğu halde diğerinde noktanın yanlış yerde olduğunu görüyoruz. Oysa iki kodu da karşılaştırırsanız, ikisinde de nokta işareti, kodun bittiği yerde yer alıyor. Yukarıda ASP'nin icrasında HTML sayfa Server'a verilmeden önce ASP.DLL tarafından içindeki ASP kodlarının icra edildiğini söylemiştik. Nitekim, burada gördüğünüz gibi, ASP.DLL, HTML sayfayı içinde Server'ın çalıştırması gereken bölümle birlikte Server'a gönderdi; Server kendisine gelen dosyada kendi icra etmesi gereken (RUNAT=SERVER özelliği verilmiş olan script'i) bölümü icra etti ve sonucu Browser'a aktardı. Yani, Server'ın çalıştırdığı script'in sonucu sayfaya ASP'den sonra eklendi. Dolayısıyla, nokta, yanlış yerde kaldı.

Bundan çıkartacağımız sonuç şu olacak: ASP sayfalarımıza, Browser, Server ve ASP.DLL tarafından çalıştırılacak kodları yerleştirirken, sırasına dikkat edeceğiz ve hangi sırada icra edilmelerini istiyorsak, o sırada koyacağız.

Server ile ASP.DLL'in ilişkisi sadece script dilini çalıştırmaktan ibaret değildir. ASP, istemciden gelen HTTP İstemi (Request) ve HTTP'ye giden Karşılık (Response) unsurlarından tutun, ActiveX Data Objects (ADO, AcvtiveX Veri Nesneleri) aracılığıyla, işletim sisteminin sunacağı veritabanına erişim imkanını ve işletim sisteminin sunduğu dosya yönetimine kadar bir çok imkanı kullanır. Bu "imkanlar" ASP'nin eline geçtiği anda "nesne" (Object) sayılırlar. Şimdi bu nesnelere biraz yakından bakabiliriz

14/11/08

ODBC İşliyor Mu?

Kolları sıvayıp, ASP'ye kodu yazmaya başlamadan önce yapmamız gereken bir iş daha var:
ASP sayfaları geliştirme ortamımızda, ODBC (Open Database Connectivity, Açık Veritabanı Bağlantısı)
olması gerekir.

Windows 98, 95 (OSR2) veya NT4.0 işletim sisteminizde Denetim Masası'nda ODBC, ODBC32 veya "ODBC Veri Kaynakları (32 Bit)" adlı bir simge görüyor olmalısınız. Bunu açın, Sistem DSN sekmesini ve açılan pencerede göreceğiniz Ekle düğmesini tıklayın. Buradaki Access, dBase, Excel, FoxPro, Paradox sürücüleri 4.00.3711.08 veya daha büyük mü?

Değilse, Microsoft'un sitesinden ( http://www.microsoft.com/data/download.htm ) Microsoft Data Access Components (sürüm 2.1.1.3711.11 GA, 6.2 MB) güncelleme dosyasını indirin ve sisteminizi güncelleştirin.

Windows 2000 kurulu sistemlerde bunu yapmaya gerek yok. Böylece sisteminiz, ilerde yazacağımız veri-yönlendirmeli Web uygulamaları için hazır hale gelmiş olacaktır.

14/11/08

ASP'nin Unsurları

ASP tasarımcısı olarak, biz gerçekte ASP'nin Nesneleri ile birşeyler yaparız; başka bir deyişle ASP kodlarımız bu nesnelere yöneliktir, onları kullanma ve onlardan bir sonuç alma veya onlara bir sonuç aktarma amacına yöneliktir. ASP'nin Nesneleri altı grupta toplanır:

Application/Uygulama: Bir ASP sitesi, gerçekte bir Uygulama Programı olarak görülür. Bu, HTML/CGI geleneğine aşina tasarımcı için yeni bir kavram. ASP'yi icad edenler; bir ziyaretçi bir ASP sayfasından girerek, bir sitede surfing'e başladığında, onu bir programı işleten bilgisayar kullanıcısı olarak görüyorlar. Böylece, sitemiz, her ziyaretçinin karşısına çıktığında "bir program çalışmış" gibi sayılıyor. Bu yaklaşımın Web tasarımcısı olarak bize kazandırdığı imkanları ele alacağız.

Session/Oturum: Bir ziyaretçi sitemize geldiğinde, hangi sayfamızı talep ederse etsin, bu bağlantı ASP açısından bir oturum sayılır. Her oturumun belirli bir süre devam eden özellikleri, değişkenleri ve değerleri vardır. Site tasarımında oturum özelliklerinden geniş ölçüde yararlanacağız.

Request/Talep: Browser'dan Server'a ulaşan bütün bilgiler, Request (Talep) nesnesinin ögeleridir. Bu nesneyi kullanarak, istemciden gelen her türlü HTTP bilgisini kullanırız.

Response/Karşılık: Server'dan ziyaretçinin bilgisayarına gönderdiğimiz bütün bilgiler, çerezler (cookie) ve başlıklar (Header) Response (Karşılık) nesnesinin ögeleridir. Bu nesneyi kullanarak ziyaretçiye göndermek istediklerimizi göndeririz.

Server/Sunucu: ASP, Web Server programını bir nesne olarak ele alır ve onun bize sağladığı araçları ve imkanları kullanmamızı sağlar.

ObjectContext/Nesne Bağlamı: Microsoft'un Transaction Server (MTS) programının sunduğu hizmetlere erişmemizi sağlar. MTS, ASP sayfaları içinden, uygulama programlarından yararlanmamızı sağlar. ASP uzmanlığınızı ileri düzeylere ulaştırdığınız zaman MTS ve ObjectContext nesnesinden yararlanabilirsiniz

--------------------------------------------------------------------------------

14/11/08

ASP'nin Dili

ASP, bir teknolojidir. Kendi başına bir yazım kuralı yoktur. ASP tekniğini kullanabilmek için, ASP sayfasının talep edilmesi halinde ziyaretçiye gönderilmeden önce ASP.DLL'ye teslim edilmesi bu teknolojinin kullanılabilmesi için hemen hemen tek şarttır. Bunu, dosya uzantısını .asp yaparak sağlarız.

ASP.DLL ise, dünyada mevcut bütün script dilleri ile verilecek komutları kabul edebilir. Sadece ASP.DLL'e sayfadaki kodların hangi dilde olduğunu söylemeniz gerekir. Bunu, ASP sayfasının birinci satırında yaparız. Örneğin ASP'ye VBscript dilini kullanmasını belirtmek için bu satırı şöyle yazarız:

<% @Language=VBscript %>

ASP sayfalarında genellikle VBscript, Javascript ve Jscript kullanılır.

Bir ASP sayfası içinde farklı script dilleri kullanılabilir.Biz örneklerimizi VBscript diliyle yazacağız.

--------------------------------------------------------------------------------

14/11/08

VBscript'e Giriş

Örneklerimizi VBscript diliyle yazacağımıza göre, önce hızlı bir VBscript kursu görsek iyi olur.
Visual Basic dilini biliyorsanız, VBscript biliyorsunuz sayılır. VBscript, güçlü bir dildir; ancak Netscape firmasının hiç bir zaman Browser'ında istemci tarafında çalıştırılabilecek diller arasında kabul etmemesi sebebiyle VBscript, Web'in istemci tarafında kendisinden bekleneni yapamadı.
MS'un Browser'ı Internet Explorer ise VBscript ile yazacağınız İstemci-Tarafı kodları okuyabilir ve icra edebilir.

Ne var ki ASP kodlarımız hiç bir zaman ziyaretçinin Browser'ının yüzünü göremeyeceği ve sadece Server'da çalışacağı için Server'da VBscript desteği bulunduğu sürece, ASP sayfalarınızı VBscript ile yazabilirsiniz.
Bir Server'da ASP desteği varsa, VBscript desteği de var demektir.

VBscript'in hemen hemen bütün komutlarını ve yöntemlerini ASP'de kullanabilirsiniz. Ancak bunun bir kaç kısıtlaması vardır. VB veya VBscript'e ASP dışında aşina iseniz, mesaj kutusu (MsgBox) ve girdi kutusu (InputBox) aracılığı ile programlarınıza kullanıcının bilgi girmesini sağlayabileceğinizi biliyorsunuz demektir. Bu iki komutu ASP içindeki VBscript kodunda kullanamayız. Ayrıca ASP teknolojisi zaten VBscript'in bütün komutlarını ve deyimlerini kullanmanızı da gerekli kılmayacaktır. Göreceksiniz ki, mükemmel ASP sayfaları oluşturmak için bile bir avuç VBscript komutu kullanacağız.

ASP sayfalarımızdaki HTML kodları ile VBscript (veya diğer script dillerinin) kodlarını birbirinden ayırmamız gerekir. Bu ASP.DLL'ye, HTML'in nerede bittiğini, script diliyle yazılmış kodun nerede başladığını gösterebilmemiz için gerekli. Bunu sağlamak için script diliyle yazılmış herşeyi <% ve %> işaretleri arasına alırız. ASP.DLL bu işaretleri görünce, içindekileri "yazmak" yerine "yapar."

Bir ASP sayfanızda HTML'in klasik "<" ve ">" işaretleri arasındaki unsurlar, ASP.DLL tarafından ziyaretçiye gönderilecek olan sayfaya aynen aktarılır; ancak <% ve %> işaretleri arasındaki herşey, başta belirttiğiniz LANGUAGE etiketinde yazılı script dilinin yorumlayıcısına verilir; yorumlatılarak, gereği yerine getirilir.

<% ve %> işaretlerine "sınırlayıcı" denir. Sınırlayıcının içinde bir veya daha çok satır kod bulunabilir. Sınırlayıcılar ve içindeki script, HTML etiketlerinin içinde veya dışında yer alabilir.

Sınırlayıcının içindeki kodlarımızı açıklamak için koyacağımız yorum satırlarının başına tek tırnak işareti ( ' ) koyarız. İşte bu kuralları uyguladığımız bir ASP sayfası örneği:

<% @LANGUAGE=VBscript %>

Hoşgeldiniz!

<%
' Yazı tipi boyutunu tutacağımız bir değişken
tanımlayalım
Dim fontBoyut
%>

<%
' yazı tipi boyutunu 1'den 7'ye kadar değiştirelim
For FontBoyut = 1 To 7
%>

>
Hoşgeldiniz!

<% Next %>

Bugün <% =WeekdayName(Weekday(Date)) %>, <% = Date %>.
Şu anda Server'da saat: <% = Time %>.

Burada sınırlayıcı arasında tek veya çok satırlı VBscript kodları ile başında tek tırnak olan icra edilmeyen, yorum satırlarını görüyorsunuz.

HTML etiketinin içine gömülmüş VBscript kodu ise HTML'in etiketinde yer alıyor:

>

Burada karşılaştığımız <% ifadesi, ASP'ye, "Bu değişkenin değerini bul ve tam buraya yaz!" dememizi sağlıyor.

Bu ifade daha sonra yakından ele alacağımız Responce.Write metodunun kısaltılmış halidir.

HTML etiketinin içine yazdığımız VBscript bölümününkendi sınırlayıcı işaretlerinin yine de kullanıldığına dikkat edin

14/11/08

Değişkenler - Variables

Programcılıkta işlemlerimizi değişkenlerle ( variables ) yaparız. Değişkeni bir kap gibi düşünebilirsiniz.
Sözgelimi "Gün," değişkenin adı ise bu değişkenin değeri Pazar, Pazartesi, Salı, vd., olabilir.
Her değişken, türüne göre, ya bir ya da daha fazla değer tutar. Adından da anlaşılacağı gibi değişkenin değeri değişir! Bu değişikliği biz yapabiliriz; programın kendisi yapabilir.

VBscript'te, bir çok başka bilgisayar programlama dilinden farklı olarak değişkenlerin tanımlanması veya "beyan edilmesi," "boyutlandırılması" gerekmez. Belirtilmemiş, önceden tanımlanmamış bir değişkene değer atamaya kalkarsanız, VBscript bunu mükemmel şekilde kabul eder. Fakat bu kötü bir programcılıktır.

İyi programcılık değişkenlerin önceden beyan edilmesini gerektirir. Bunu DIM komutuyla yaparız. DIM, Dimension (boyutlandır) kelimesinden kısaltılmıştır. Pek akıllıca görünmese de bu komut, bilgisayarın değişken yeri olarak bir bellek alanının boyutunu belirtmesini sağlar. Örnekler:

ASP, bir teknolojidir. Kendi başına bir yazım kuralı yoktur. ASP tekniğini kullanabilmek için, ASP sayfasının talep edilmesi halinde ziyaretçiye gönderilmeden önce ASP.DLL'ye teslim edilmesi bu teknolojinin kullanılabilmesi için hemen hemen tek şarttır. Bunu, dosya uzantısını .asp yaparak sağlarız.

ASP.DLL ise, dünyada mevcut bütün script dilleri ile verilecek komutları kabul edebilir. Sadece ASP.DLL'e sayfadaki kodların hangi dilde olduğunu söylemeniz gerekir. Bunu, ASP sayfasının birinci satırında yaparız. Örneğin ASP'ye VBscript dilini kullanmasını belirtmek için bu satırı şöyle yazarız:

<%
DIM Gun, Ay, Ogrenci, Not
Gun = "Pazartesi"
Ay = "Ocak"
Ogrenci = "Necip"
Not = 5
%>
Şimdi burada Gun, Ay, Ogrenci, Not adıyla dört değişken oluşturduğumuzu ve bunlara sırasıyla
"Pazartesi," "Ocak," "Necip" ve "5" değerlerini atadığımızı görüyorsunuz.

Bu noktada VBscript yorumlayıcısına sorsanız, "Peki, söyle bakalım, Gun değişkeninin değeri nedir?" diye, yorumlayıcı size "Bunu bilmeyecek ne var? Elbette Pazartesi'dir!" derdi.

Belki bu noktada siz de kendi kendinize "Pazartesi, Ocak ve Necip kelimeleri tırnak içinde iken, acaba 5 rakamı neden tırnak içinde değil?" diye soruyorsunuz. Güzel soru. Ama cevabı için biraz bekleyeceksiniz.

Değişken isimleri,
mutlaka harfle başlamalıdır; içinde noktalama işaretleri bulunamaz ve uzunluğu 255 karakteri geçemez.

--------------------------------------------------------------------------------

14/11/08

Kötü programcılığı önlemek için: Option Explicit

Değişkenleri tanımlamadan kullanmak "kötü programcılıktır" demek, ilerde kendi başınıza elinizle program hatası getirirsiniz demektir. Daha sonra örneklerini göreceğiz; ASP, sitemize giren bir ziyaretçiye bir oturum (Session) açar ve bazı değişkenleri oturum boyunca aklında tutar. Bir sayfada kullandığınız bir değişkeni, daha sonraki sayfada kullanabilmek için, bu değişkenin değerinin yeni sayfada değişmemesi gerekir. ASP programı yazarken, bazen gelişi-güzel değişkenlere değer atayabilirsiniz. Neden? O anda aklınıza değişken adı olacak kelime gelmediği için! Bu değişken adını daha önce kullanmışsanız ve içinde biraz sonra kullanacağınız bir değer varsa, değer değiştirilmiş olacaktır. VBscript, savurgan ve dağınık programcılığı önlemek için OPTION EXPLICIT imkanını verir. Bir ASP sayfasının birinci satırı olarak

<% OPTION EXPLICIT %>

yazarsanız VBscript DIM komutuyla belirlenmemiş değişken kullanmanıza izin vermez;
kullanırsanız hata verir ve durur.

Bu ifadenin işinize çok yarayacağı bir diğer nokta, kodda değişken adını yazarken hata yapmanızı önlemektir. VBscript sizin hata yaptığınızı bilemeyeceği için yanlış kelimeyi yeni bir değişken sayacaktır. Değer atamadığınız bu yeni değişkeni kullandığınız yerlerde ya programınız hata verir, ya da kendisine doğru görünen işlemler yapar, fakat beklediğiniz sonucu elde edemezsiniz. OPTION EXPLICIT, yanlış yazdığınız değişkeni yeni değişken sayarak önceden tanımlanmamış değişken kullandığınızı düşünerek, duracaktır.

--------------------------------------------------------------------------------

14/11/08

Birden fazla değer tutabilen değişkenler : Dizi Değişken - Array

Peki, şöyle bir değişken tanımlama acaba ortaya nasıl bir değişken çıkartır:

<%
DIM Gunler(31), Aylar(12), Ogrenciler(210), Notlar(10)
%>

Bu yöntemle oluşturduğumuz kodlarla elde edilecek "kaplar," birden fazla değer tutabilir. Yani:

<%
DIM Gunler(7), Aylar(12), Ogrenciler(21), Notlar(10)
Gunler(1) = "Pazartesi"
Aylar(3) = "Mart"
Ogrenciler(12) = "Necip"
Notlar(5) = 5
%>

Bu durumda içinde :

7 ayrı değişken tutabilecek olan Günler değişkeninin 1 numaralı olanının değeri "Pazartesi,"

12 değer tutabilecek olan Aylar değişkeninin 3 numaralı olanının değeri "Mart,"

21 ayrı değer tutabilecek olan Ogrenciler değişkeninin 12 numaralı olanının değeri "Necip"

10 ayrı değer tutabilecek olan Notlar değişkeninin 5 numaralı olanının değeri ise 5 olacaktır.

Böyle, birden fazla değer tutabilen değişkenlere Dizi Değişken veya Array denir.

--------------------------------------------------------------------------------

ASP Nedir Asp'ye Giriş Dersleri

Merhaba Dünya

Bugün:

.

Merhaba Dünya

Bugün:

Response.write(Date) .

Bugün <% =WeekdayName(Weekday(Date)) %>, <% = Date %>. Şu anda Server'da saat: <% = Time %>.

ASP Nedir Asp'ye Giriş Dersleri

Response.write(Date)
.

Bugün <% =WeekdayName(Weekday(Date)) %>, <% = Date %>.
Şu anda Server'da saat: <% = Time %>.